عاشورا، حماسه‌ی جاوید

ص: 215
مهیّا ساخت؛ به گونه ای که «فَارْتَدَّتِ الاَْنْفاسُ وَ سَکَنَتِ الاَْجْراسُ»؛ «نفس ها در سینه ها حبس شد و زنگ ها از صدا افتادند.» به قول شاعر:در سینه ها خفتند آوای جَرَس ها اندر گلو ماندند فریاد نَفَس هاقهرمان کربلا، درآن جوّ نامساعد، در خطبه ای، حمد وثنای الهی گفت و نسب و شخصیت خانوادگی خود را بازگو کرد. مردم کوفه، به ویژه تماشاچیان را مورد نکوهش قرار داد و آنان را از پیامدهای ناگوار کارشان آگاه ساخت و بانگ سرزنش زد که:«وَیْلَکُمْ یا أَهْلَ الْکُوْفَةِ! أَ تَدْرُونَ أَیَّ کَبِد لِرَسُولِ اللهِ فَرَیْتُمْ؟ وَ أَیَّ کَریمَة لَهُ أَبْرَزْتُمْ؟ وَ أَیَّ دَم لَهُ سَفَکْتُمْ؟ وَ أَیَّ حُرْمَة لَهُ انْتَهَکْتُمْ؟ لَقَدْ جِئْتُمْ شَیئاً إدّاً، تَکادُ السَّمواتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْهُ، وَ تَنْشَقُّ الاَْرْضُ، وَ تَخِرَّ الْجِبالُ هدّاً...». (1) .«وای بر شما! ای اهل کوفه، آیا می دانید که چگونه جگر رسول الله را پاره پاره کردید؟ و نوامیس او را در دید عموم قرار دادید و چه خونی از پیامبر ریختید و چه حرمتی از آن حضرت را هتک کردید. کار عجیبی از شما سرزد که جا دارد آسمان ها متلاشی و زمین شکافته و کوه ها پراکنده شوند!»زینب در کوفه توفان به پاکرد و همه را مبهوت ساخت، تا آنجا که امام سجاد (علیه السلام) خطاب به وی گفت:«اُسْکُتی یا عَمَّةَ فَأَنْتَ بِحَمْدِاللهِ عالِمَةٌ غَیْرَ مُعَلِّمَة، وَ فَهِمَةٌ غَیْرَ مُفْهَّمة».«عمه! سخن بس کن. سپاس خدای را که تو دانای مکتب نرفته و حکیم استاد ندیده ای.»زینب سکوت را برگزید و لب فرو بست، لیکن شیون و ناله ای عظیم شهر را فرا گرفت. این سخن امام سجاد (علیه السلام) به عمه اش زینب، دلیل بر احاطه و آگاهی زینب از علوم لدنّی او است. (2) .قالَ بَشیرُ بْنُ خُزَیْم الأَسَدی: وَنَظَرْتُ إِلی زَیْنَبَ بِنْتِ عَلِیٍّ (علیهما السلام) یَوْمَئِذ وَلَمْ أَرَ خَفْرَةً قَطُّ وَاللهِ أَنْطَقَ مِنْها کَأَنَّها تُفْرِغُ مِنْ لِسانِ أَمیرِ الْمُؤْمِنینَ عَلِیِّ بْنِ أَبی طالِب (علیه السلام)، وَقَدْ أَوْمَأَتْ إِلی النّاسِ أَنِ اُسْکُتُوا فَارْتَدَّتِ الأَنْفاسُ وَسَکَنَتِ الأَجْراسُ ثُمَّ قالَتْ:«أَلْحَمْدُ للهِ وَالصَّلاةُ عَلَی أَبی (جَدِّی) مُحَمَّد وَآلِهِ الطَّیِّبینَ الاَْخْیارِ. أمّا بَعْدُ یا أَهْلَ الْکُوفَةِ، یا أَهْلَ الْخَتْلِ وَالْغَدْرِ! أَتَبْکُونَ؟ فَلا رَقَأَتِ الدَّمْعَةُ، وَلا هَدَأَتِ الرَّنَّةُ، إِنَّما مَثَلُکُمْ کَمَثَلِ الَّتی نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّة أَنْکاثاً تَتَّخِذُونَ أَیْمانَکُمْ دَخَلاً بَیْنَکُمْ. أَلا وِهَلْ فیکُمْ إِلاَّ الصَّلَفُ النَّطَفُ وَالصَّدْرُ والشَّنَفُ وَمَلَقُ الاِْماءِ وَغَمْزُ الاَْعْداءِ؟ أَوْ کَمَرْعیً عَلی دِمْنَة أَوْ کَفِضَّة عَلی مَلْحُودَة، أَلا ساءَ ما قَدَّمَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَنْ سَخَطَ اللهُ عَلَیْکُمْ وَفِی الْعَذابِ أَنْتُمْ خالِدُونَ. أَتَبْکُونَ وَتَنْتَحِبُونَ؟ إیْ وَاللهِ فَابْکُوا کَثیراً وَاضْحَکُوا قَلیلاً فَلَقَدْ ذَهَبْتُمْ بِعارِها وَشِنارِها وَلَنْ تَرْحَضُوها بِغُسْل بَعْدَها أَبَداً، وَأَنّی تَرْحَضُونَ قَتْلَ سَلیلِ خاتَمِ النُّبُوَّةِ وَمَعْدِنِ الرِّسالَةِ وَسَیِّدِ شَبابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ ومَلاذِ خِیَرَتِکُمْ وَمَفْرغِ نازِلَتِکُمْ وَمَنارِ حُجَِّتکُمْ وَمَدْرَةِ سُنَّتِکُمْ. أَلا ساءَ ما تَزِرُونَ، وَبُعْداً لَکُمْ وَسُحْقاً. فَلَقَدْ خابَ السَّعْیُ وَتَبَّتِ الاَْیْدی وَخَسِرَتِ الصَّفِقَةُ وَبُؤتِمْ بِغَضَب مِنَ اللهِ وَضُرِبَتْ عَلَیْکُمُ الذِّلَّةُ وَالْمَسْکَنَةُ.وَیْلَکُمْ یا أَهْلَ الْکُوْفَةِ! أَتَدْرُونَ أَیَّ کَبِد لِرَسُولِ اللهِ (صلی الله علیه وآله) فَرَیْتُمْ؟ وَأَیَّ کَریمَة لَهُ أَبْرَزْتُمْ؟ وَأَیَّ دَم لَهُ سَفَکْتُمْ؟ وَأَیَّ حُرْمَة لَهُ انْتَهَکْتُمْ؟ لَقَدْ جِئْتُمْ بِها صَلْعاءَ عَنْقاءَ سَوْداءَ فَقْماء (وَفی بَعْضَها) خَرْقاءَ شَوْهاءَ کَطِلاعِ الاَْرْضِ أَوْ مِلاءِ السَّماءِ أَفَعَجِبْتُمْ أَنْ مَطَرَتِ السَّماءُ دَماً، وَلَعَذابُ الاْخِرَةِ أَخْزی، وَأَنْتُمْ لا تُنْصَرُونَ، فَلاْ یَسْتَخِفَّنَکُمُ الْمُهَلُ فَإِنَّهُ لا یَحْفِزُهُ الْبِدارُ، وَلا یَخافُ فَوْتَ الثَّأْرِ. وَإِنَّ رَبَّکُمْ لَبِالْمِرْصادِ...».قالَ الرّاوی: فَوَاللهِ لَقَدْ رَأَیْتُ النّاسَ یَوْمَئِذ حَیاری یَبْکُونَ وَقَدْ وَضَعُوا أَیْدِیَهُمْ فی أَفْواهِهِمْ. وَرَأَیْتُ شَیْخَاً واقِفَاً إِلی جَنْبی یَبْکی حَتّی اِخْضَلّتْ لِحْیَتُهُ...».(نکـ: ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج 5، صص225 ـ 223).

---

1- طبرسی، احتجاج، ص 196.
2- خطبه زینب در کوفه.